* استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله عضو وابسته فرهنگستان علوم
برخــی از ایرانیان بــاور دارند، ضریب هوشــی ایرانیان از دیگــر اقوام و ملیت ها بیشتر است، برای مثال زمانی فردی مدعی شد در یک جست وجوی اینترنتی در دو ســایت کانادایی دیده اســت که هــوش ایرانی ها یازده برابر هوش متوســط جهانی اســت. البته وی مشــخص نکرد کدام سایت ها و اینکه این سایت ها به کدام مؤسسات یا افراد مربوط است.
نگارنده براساس علاقه شــخصی تصمیم گرفت تا در اینترنت و منابع چاپی موجود، با بررسی مستندات، صحت یا احتمالا سقم این مسئله را جست وجو کند. بهره هوشــی چیست: اگر قرار باشد میزان هوش انســا نها را با هم مقایسه کنیم، لازم است یک سنجه اندازه گیری کمی که برای همه گرو هها قابل کاربرد باشد، تعریف و از آن استفاده کنیم. درباره سنجش هوش انسا نها از سنجه های به نام آی کیو IQ یا بهره هوش اســتفاده می کنند. بهره هوش عددی است که نتیجه یکی از چندین آزمون استانداردشده، است. این آزمو نها برای تخمین هوش آدمی طراحی شد ه است. عبارت آ ی کیو را ابتدا یک دانشمند روا نشناس برای سنجش هوش کودکان ابداع کرد. مقدار بهر ه هوشــی به طور نسبی با میزان بهداشت، مر گ و میر، وضعیت اجتماعی و فرهنگی والدین و در درجه های کمتر به میزان هوش والدین مربوط است. مقدار بهره هوشی انداز ه گیری شده برای جمعیتهای مختلف از ابتدای دهه ۲۰ میلادی به میزان سه درجه در هر دهه افزایش نشان میدهد و همین موضوع بحثهای گوناگونی را در این باره برانگیخته است که آیا این سنجش و روش شناسی متغیر و در حال اصلاح در زمان است که موجب این تفاوت شده است یا واقعا میزان بهر ه هوشی در هر دهه در حال افزایش است؟
مقایســه هوش ملت های مختلف:
معمولا در بحثهــای روزمره، بعضی از مردم به دنبال دلایل موفقیت انســا نهای دیگر می گردند و چه بســا یکی از اولین مؤلفه هایی که به ذهنشــان میرسد، موضوع هوش افراد موفق است. البته دلایل دیگر نیز در این موضوع حائز اهمیت اســت، برای مثال ملی گرایی افراطــی و افســانه های بعضی از مــردم و ملیتهای مختلــف را وا می دارد تابراســاس داده های ناموجود و شــنید ه های غیرمســتند یا مثال آوردن از چند هموطن نابغه یا انســا نهای شاخص در عرصه های مختلف جهانی از علم گرفتــه تا هنر، ادبیات، ورزش و… ، ملت خود را ملت شــاخص معرفی کنند. چنین حالاتی علاوه بر ایران، در کشــورهایی نظیر اندونزی، ترکیه و الجزایر نیز قابل مشاهده است. در سا لهای اخیر متوسط بهره هوشی کشورهای مختلف «Intelligent» در مجله «مایسنبرگ» و «لین»بررسی شده است. مثلا در مقالــه خود بهر ه های هــوش ملی را در ۱۰۸ ملت دنیا مقایســه کرد ه اند. محققان دانشــگاه آلستر در ایرلند شمالی با بررســی اعتبار بهره هوشی ملی با درنظرگرفتن میزان موفقیــت آموزش دانش آموزان در در سهای ریاضیات، علوم و درک مطلب در ۱۰۸ کشــور جهان، نشــان دادند که بهره هوش ملی اعتبار علمی کافی دارد. در بررسی این پژوهشگران سنجش هوش ملی برای ایران ۸۴، ژاپن ۱۰۵، مالزی ۹۲، الجزائر ۸۳، آرژانتین ۹۳، ارمنســتان ۹۲، بحرین ۸۱، آمریکا ۹۸، فرانسه ۹۸، مصر ۸۳ و زیمبابوه ۷۲ نشان داده شده است. این بررسی ها نشان میدهد که بهره هوش ملی برای ایران در حد متوسط جهانی است و برتری معنی داری را نسبت به دیگر کشورها نشان نمی دهد و کم وبیش به هوش ملی در سایر کشورهای در حال توسعه نزدیک است.
خودسنجی و دیگرســنجی آی کیو:
اگر هر فرد یــا گروهی از سنجشگران به ســنجش آی کیوی خود یا هموطنان یا هم گروه های جمعیتی خود بپردازند، احتمال بــرآورد جانب دارانه وجود دارد. مردان همواره در خودســنجی، خود را باهوش تر از زنــان ارزیابی می کنند! این موضوع نشــان می دهد که اگر بنابر قضاوت فردی باشــد، چه بسا حس خودخواهی افراطی و خیال بافی، موجب قضاوتی گزینشی و جانبدارانه شود و عملا شخص خود و ملت خود را باهوش تر ارزیابی کند.
آیا بهره هوشی قابل تغییر است؟
این سؤال همواره مطرح بود که آیا بهره هوشی تغییرکردنی اســت؟ نتیجه بررسی های دهه اول از سده بیست ویکم نشــان می دهد که عوامــل محیطی، خانوادگــی، غلط یــا جانبدارانه بودن سنجش های قبلی و عوامل ژنتیکی، همگی از موضوعاتی است که می تواند به تفاوت در سنجش های جدیدتر بینجامد، بنابراین بهره هوشی تغییرکردنی اســت. از سوی دیگر نقش شــاخص مهمی نظیر آموزش و تلاش فرد برای یادگیری از مشخصه هایی است که می تواند به رشد بهره هوشی فرد و بهره هوشــی ملی بینجامد. بنابراین به خاطر داشته باشید که یک کشور در فرایند توسعه خود می تواند به تدریج با رشد بهره هوشی ملی مواجه باشد.
رده بندی کشورها از نظر آی کیو:
متوســط بهره هوش ملی هر کشور یکی از عوامل مؤثر در ثروت ملی و رشــد اقتصادی کشورهاســت. در کتابی بهره هوشــی تعدادی از مردم برخی کشــورهای جهان رده بندی شده است که اولین کشور هنگ کنگ اســت و کره جنوبی، ژاپن، تایوان، سنگاپور، اتریش، آلمان، ایتالیا، هلند، سوئد و سوئیس در رتبه های بعدی هستند. فرانسه و آمریکا با بهره هوشی متوسط ۹۸ در رده نوزدهم و ایران با بهره هوشــی متوسط ۸۴ در رده پنجاه وچهارم قرار دارد.
هوش فاکتوری نژادی و ملی نیست:
براســاس بررسی مختصر انجام شده در یادداشــت حاضر، مشخص است بهره هوشــی و میزان آن، عملا براساس هیچ تقسیم بندی و استاندارد شناخته شــده و منتشرشده ای به عوامل نژادی، رنگ پوســت، قوم و ملیت مرتبط نیست. گرچه در تمام تقسیم بندی های بهره هوشی، یک عامل را توارث و ژنتیک و میزان هوش پدر و مادر در نظر م یگیرند، ولی هم اکنون مشخص شده است مهمترین عامل برای بالاتربودن هوش یک ملت، میزان و نحوه و کیفیت آموزش، محیط مناسب، استانداردهای سلامت تن و روان و درنهایت تلاش و کوشــش فرد اســت که میتواند به رشد مغزی بیشــتر در فرد کمک کند. انســا نها همه با هم برابرند و هیچ قومی و نژادی نمی تواند مدعی برتری نژادی و ملی بر اقوام دیگر باشــد. آنچه افراد بشــر را از نظر هوش متفاوت میکند علاوه بر آموزش و شــرایط محیطی مناســب و سالم بودن، تلاش خود فرد است. حال اگر در هر قوم و ملتی یک گروه کوچک از جامعه به عنوان نابغه، قابل رده بندی باشــند، بــه هیچ عنوان نمی توان با پر رنگ کردن آن گروه کوچک، مدعی برتری نژادی و قومی و ملی آن ملت شد و آن را به رخ دیگران کشید و به تبلیغات بیهوده دست زد.
