الکل بخصوص به شکل اتیل الکل(اتانول)، جایگاه مهمی در تاریخ بشر حداقل برای ۸۰۰۰ سال دارد.امروزه نیز نوشیدن الکل بطور وسیع ادامه دارد.مشابه با دیگر داروهای آرامبخش-خواب آور الکل در دوز کم تا متوسط اضطراب را برطرف می کند و احساس نشاط و سرخوشی(euphoria) را می دهد.اما الکل همچنین بعنوان دارویی است که بصورت شایع مورد سوء استفاده قرار می گیرد.در ایالات متحده آمریکا، ۷۵ درصد جمعیت بزرگسال الکل را بطور منظم مصرف می کنند.یکی از مضرات مهم الکل اعتیاد به آن است و در صورت مصرف نشدن علائم و نشانه های قطع مصرف در بدن مشاهده می شود.
الکل یا اتانول یک مولکول کوچک محلول در آب است که به سرعت از دستگاه گوارش جذب می شود.بدنبال نوشیدن الکل با معده خالی ، حداکثر غلظت خونی الکل در طی ۳۰ دقیقه حاصل می شود. الکل براحتی از غشای سد خونی-مغزی عبور می کند.در دستگاه عصبی مرکزی، غلظت اتانول به سرعت افزایش می یابد.بنابراین مغز سهم زیادی از جریان خون کل را دریافت می کند و اتانول بسرعت از غشاهای زیستی عبور می کند.
۹۰ درصد الکل مصرف شده در کبد اکسیداسیون پیدا می کند وبیشتر آنچه که باقی می ماند از طریق ریه ها و ادرار دفع می شود.سرعت اکسیداسیون الکل از کینتیک درجه صفر برخوردار است یعنی مستقل از زمان و غلظت دارو است.
یک فرد بالغ معمولی می تواند ۷ تا ۱۰ گرم الکل را در هر ساعت متابولیزه کند که این مقدار معادل نوشیدن ۳۰۰میلی لیتر شراب است.
اخیرا یک محصول تجاری به نام پالکل (palcohol) که در ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۵ تایید شده است مورد استفاده قرار می گیرد که متشکل از یک پودر است که ترکیب می شود تا نوشیدنی با غلظت۱۰ درصد اتانول که معادل شراب است بوجود آید.
در کبد اتانول توسط آنزیم الکل دهیدروژناز به استالدهید و سپس تحت تاثیر آنزیم آلدهید دهیدروژناز به استات تبدیل می شود.
سیستم عصبی مرکزی بطور قابل توجهی با مصرف حاد الکل تحت تاثیر قرار می گیرد.الکل باعث آرامبخشی، رفع اضطراب و در غلظت های بالا موجب اختلال تکلم، آتاکسی، اختلال در قضاوت ورفتار های مهار گسیخته می شود وضعیتی که گفته می شود فرد مسموم شده است.
غلظت۱۰۰-۵۰ میلی گرم در دسی لیتر الکل باعث آرام بخشی و افزایش زمان عکس العمل می شود.
غلظت۲۰۰-۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر الکل منجر به اختلال در فعالیت حرکتی، اختلال تکلم و آتاکسی می شود.
غلظت۳۰۰-۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر الکل موجب استفراغ و بهت زدگی (stupor) می شود.
الکل در غلظت های بالاتر از این ها منجر به اغما (coma) و در نهایت سرکوب تنفس و مرگ می شود.
اتانول یک گشاد کننده عروقی (وازودیلاتور) است که این اثر را با تاثیربر مرکز وازوموتور مغز ونیز اثر مستقیم بر عضله صاف رگ اعمال می کند.الکل دیورتیک است یعنی دفع ادرار را زیاد می کند.
الکل در دوز کم می تواند از انسداد عروق کرونری قلب جلوگیری کند و همچنین HDL یا چربی خوب بدن را افزایش دهد.بنابراین ممکن است در افرادی که مشکل انسداد عروق قلبی دارند ویا مستعد به آن هستند مفید باشد.
مصرف مزمن الکل عملکرد چند عضو حیاتی از جمله کبد را تحت تاثیر قرار می دهد.در اثر مصرف مداوم الکل احتمال بوجود آمدن سیروز کبدی ، کبد چرب، هپاتیت و سرطان کبد بیشتر است.علاوه بر این الکل اثرات مخربی بر سیستم عصبی مرکزی، دستگاه گوارش، قلب و عروق و سیستم ایمنی بدن دارد. مرگهای ناشی از مصرف مزمن الکل به علت بیماری کبدی، سرطان، تصادفات رانندگی و خودکشی می باشد.
مصرف الکل در مادران باردار موجب اثرات تراتوژنیک می شود.الکل یک عامل اصلی اختلالات ذهنی و مادرزادی می باشد.
برای درمان افراد مسموم با الکل باید اختلالات الکترولیتی رفع شوند.تغییرات متابولیکی ممکن است نیازمند درمان هیپوگلیسمی با تجویز قند(گلوکز) و کتو اسیدوز می باشد.تیامین(thiamine) نیز تجویز می شود تا از سندروم ورنیکه-کورساکوف جلوگیری شود.مشخصه این سندروم آتاکسی ، سر در گمی و فلج عضلات خارج چشمی است.درمان فوری با تیامین تزریقی برای پیشگیری از اختلال دائمی حافظه که به سایکوز(جنون) کورساکوف معروف است، ضروری است.
منبع:Basic and clinical pharmacology ,Katzung, 2018
