انهدونیا یا ناتوانی از احساس لذت در کوران فعالیتهای لذتبخش، به عنوان بخشی از برخی اختلالات سلامت بروز میکند. انهدونیا در عین حال یک ویژگی محوری افسردگی تلقی می‌شود.
اغلب مردم در برخی مقاطع زندگی خود علاقه نسبت به چیزهایی را که زمانی سبب به هیجان آمدن آنان میشد را از دست میدهند.
به هر جهت انهدونیا این فقدان را با تمام محدودیت‌هایش حفظ میکند. در انهدونیا لذت بردن از چیزهایی مثل موسیقی، سکس، غذا و گفت و شنود، که زمانی سبب ایجاد هیجان در فرد میشدند، غیر ممکن میگردد.
گذشته از اختلال افسردگی اساسی، انهدونیا ممکن است به عنوان یک جزء از شرایطی مثل اسکیزوفرنی، سایکوز، و بیماری پارکینسون و نیز بی اشتهایی عصبی (آنورکسیا نرووسا) و اختلالات مربوط به سوء مصرف مواد مخدر بروز کند.
انهدونیا حتی امکان دارد که در تمایل فرد به انجام رفتارهای بی‌پروا شیرجه رفتن از ارتفاع زیاد نقش داشته باشد.
در طول سالیان اخیر انهدونیا در معرض توجه بیشتری قرار گرفته است. بخشی از این توجه به این دلیل است که انهدونیا پیشبینی میکند که فرد دچار افسردگی تا چه حدی به درمانهای مورد استفاده خوب جواب خواهد داد.
داروهای ضد افسردگی رایج در مورد افراد افسردۀ دچار انهدونیا در مقایسه با افراد افسرده اما غیر مبتلا به انهدونیا کارآیی کمتری از خود نشان میدهند.
از آنجا که درمان افسردگی امری بسیار چالشبرانگیز است، هر بینش درونی تازهای در این مورد جای خوشامدگویی دارد. شواهدی در این مورد وجود دارد که ریسک خودکشی در افراد دچار انهدونیا افزایش پیدا میکند، بنابراین اگر وجود ارتباط مزبور اثبات گردد، شناسایی و مدارا با انهدونیا باعث نجات برخی زندگیها خواهد شد.
انهدونیا چگونه احساس می‌شود؟
برای دست یافتن به درک بهتری از آنچه در انهدونیا احساس می‌شود، نقل قول‌های زیر گزیده‌ای از یک منبع اطلاعاتی دست اول محسوب میگردد.
“در طول ۷ سال گذشته من به کمترین حد ممکن جرقۀ عواطف و احساسات را تجربه کردهام، آنچه من در زندگی روزمره احساس میکنم در عمل هیچ است. من هیچ اشتیاقی به صحبت کردن در واقع ندارم، زیرا هیچ رضایت یا خشنودی خاطری از این بابت احساس نمیکنم. این هستۀ انهدونیا من است، علامتی از افسردگی بنیادی.”
“اساساً من هیچ چیز از زندگی روزمرۀ خودم به دست نمیآورم؛ دنیای من سرد و چنان است که انگار همه چیز همان است که بود. هر چیزی که به آن نگاه میکنم، هر کاری که انجام میدهم به نظرم یکسان میرسد.”
چه اتفاقی در مغز رخ میدهد؟
همانند بررسی هر پاسخ عاطفی دیگری، این داستان نیز موضوع سادهای نیست. مدار مغزی متراکم، درهم تنیده و به شکلی باورنکردنی شلوغ است.
انهدونیا صاف و ساده کاهش میل به چشیدن طعم شکلات نیست؛ در اینجا مکانیسمهای زیربنایی سیستم پاداش مغز دچار اختلال میشوند.
این ممکن است شامل بروز دگرگونی‌هایی در سطح علایق، انگیزش، انتظارات، توقعات و پیشبینی نتایج کوششها باشد، که همگی آنها به نوبۀ خود مواردی پیچیده هستند، و تمامی آنها فرآیندهایی در مدارهای مختلف اما دارای برهمکنش عصبی محسوب میشوند.
انهدونیا و پاداش
شواهدی در این مورد وجود دارد که افراد دچار انهدونیا میتوانند لذت را به روشی مشابه دیگر مردم تجربه کنند – موضوع فقط این است که چیزی مثل انگیزش، انتظار و پاداش مورد نیاز است.
در مورد مردم دچار انهدونیا فرآیند پاداش از مدار خود خارج می‌شود. یافتن اینکه کدام قسمت از این فرآیند دچار اختلال شده کار دشواری است.
برای فهم برهمکنش میان جنبه‌های مختلف لذت، در اینجا مثالی خواهیم آورد. اگر ما چیزی را تجربه کنیم و از آن لذت ببریم – برای مثال خوردن یک نوع جدید آب نبات – ما باید خواهان تکرار این تجربه باشیم.
به هر جهت، اگر قیمت هر قطعه آب نبات ۱۰۰۰ دلار باشد، ما ممکن است دیگر به خودمان زحمت هوس آن را ندهیم. یا مشابهاً اگر مشخص شود که آب نبات باعث سرطان خواهد شد احتمالاً از خوردن آن امتناع خواهیم کرد.
به هر جهت اگر آب نبات رایگان و ایمن باشد ما آن را خواهیم خورد. اگر برای دسترسی به یک تکه آب نبات نیاز باشد که به اتاق مجاور برویم، ما احتمالاً این زحمت را به خود خواهیم داد. اما اگر آب نبات در فاصلۀ یک کیلومتری قرار داشته باشد ما ممکن است برای فکر کردن در مورد موضوع مکث کنیم. و اگر آب نبات مزبور در شهر مجاور باشد ما از خیر لذت مزه کردن آب نبات خواهیم گذشت.
اما حتی اگر آب نبات سالم باشد، روی میز مجاور محل نشستن ما قرار داشته باشد، و مجانی هم باشد، ما ممکن است علیرغم آنکه سه وعده غذا خورده باشیم یک تکه از آن را برداریم.
میل، انگیزش، و لذت ما در مورد چیزهای مختلف چیزهایی سیال و مشروط هستند.
اگرچه مثال مشخص ما در این مورد سادهسازی موضوع است، این مثال نشان میدهد که چگونه مغز ما در مورد خطرات، پاداشها، و هزینهها با استفاده از نواحی مختلف مغز و اغلب بدون دخالت ذهن خودآگاه به محاسبه و سبک و سنگین کردن موضوع میپردازد.
با چنین پسزمینهای از کجا باید آغاز کنیم؟ خوب، برای سالهای سال، بخشی از عقده های قاعده ی (basal ganglia) به نام هسته اکومبنس به عنوان “مرکز لذت” تلقی میشده است.
جای شگفتی نیست که این بخش در انهدونیا درگیر باشد. مطالعات اخیر نشان دادهاند که بخش‌های دیگر مغز شامل فهرست زیر نیز در این مورد دخالت دارند:
قشر پرهفرونتال، که در برنامهریزی و بروز شخصیت دخیل است
امیگدلا که هیجانات را پردازش میکند و در روند تصمیمگیری دخالت دارد
استریاتوم، ناحیهای که مأمن هسته اکومبنس محسوب شده و بر سیستم پاداش مؤثر است
اینسولا، که اعتقاد بر آن است که در موضوع خودآگاهی و هشیاری اهمیت دارد
به نظر میرسد که قشر پرهفرونتال در پردازش پاداش‌های سطح بالا شامل آنالیز هزینه – صرفه و تصمیمگیری مهم باشد. چنین به نظر میآید که ارتباط این بخش با استریاتوم ونترال به طور مشخص در انگیزش و بنابراین در انهدونیا اهمیت داشته باشد.
نقش نوروترانسمیترها
عدم تعادل نوروترانسیمیتر (انتقال دهنده عصبی) نیز در پیوند با انهدونیا مورد تحقیق قرار گرفته است. دوپامین نیز به علت دخالت آن در مسیرهای پاداش مغز و همچنین این واقعیت که در مقادیر بالا در هسته اکومبنس بیان می‌شود، در معرض توجه قرار دارد.
در واقع مشخص شده است که کاهش عرضۀ دوپامین در استریاتوم ونترال مردم افسرده با شدت انهدونیا، اما نه علایم کلی افسردگی، همبستگی دارد.
با وجود این ارتباط میان دوپامین با انهدونیا و سیستم پاداش ارتباط پیچیدهای است. کاهش سطح دوپامین در قسمتهای مختلف مغز میتواند اثرات متفاوتی در پی داشته باشد.
برای مثال افزایش دوپامین در اینسولا در مقایسه با افزایش آن در استریاتوم ونترال اثرات متضادی بر تصمیمگیری بر پایۀ کوشش دارد. بنابراین نامحتمل است که دوپامین گویای تمامی داستان باشد.
گابا (GABA)یک نوروترانسمیتر مهار کننده، گلوتامات (یک نوروترانسمیتر هیجانآور)، سروتونین، و مخدرها نیز ممکن است در این مورد نقشی داشته باشند.
برای مثال چنین به نظر میرسد که مردم دچار افسردگی که در عین حال به انهدونیا نیز مبتلا هستند دچار کاهش سطح GABA میشوند. و مردم افسردۀ دچار کاهش فعالیت مخدرها در طول فعل و انفعالات مثبت، لذت کمتری احساس میکنند.
یک نقش محتمل برای التهاب
مدتی است که افسردگی و التهاب به هم مرتبط دانسته شده‌اند. دانشمندان افزایش میزان ترکیبات التهابی را در افراد دچار افسردگی اندازهگیری کردهاند. این نشانههای شیمیایی شامل سیتوکینها و پروتئین‌های واکنشی C است.
یک مطالعه بر روی افراد افسرده که در سال ۲۰۱۵ در نشریۀ “روانپزشکی مولکولی” منتشر شد، پی برد که افزایش میزان پروتئین واکنشی C با کاهش اتصالات میان استریاتوم ونترال و قشر پرهفرونتال ونترومدیال (که در انگیزش اهمیت دارد) و افزایش انهدونیا مرتبط است.
دیگر مطالعات یافته‌های مشابهی داشتهاند بنابراین چنین به نظر میرسد که التهاب هم در افسردگی و هم در انهدونیا نقش داشته باشد.
اگرچه وجود ارتباط میان انهدونیا و التهاب غیر منتظره به نظر میرسد، وقتی کسی به عمق مسأله بپردازد منطقی به نظر میرسد. سیتوکینها میتوانند بر متابولیسم نوروترانسمیترها و فعالیت مغز تأثیر بگذارند.
همچنین سیتوکینها باعث تقویت رفتارهای بیمارگونه – شامل لتارژی، ناخوشی، فقدان اشتها، خوابآلودگی و حساسیت نسبت به درد – میشوند، که همگی آنها به موازات افسردگی وجود دارند. و نیز مردمی که بر اثر سرطان تحت درمان برای سیتوکین قرار میگیرند اغلب اوقات خبر از علایم افسردگی میدهند.
اگرچه ما درک کاملی از مبادی انهدونیا نداریم، تحقیقات جدید به ما میگویند که انهدونیا مشکلی چندعاملی است و – کاملاً ممکن است که از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.
درمان انهدونیا
در حال حاضر هیچ درمان ویژۀ انهدونیا وجود ندارد. انهدونیا عموماً در کنار وضعیتی که بخشی از آن محسوب می‌شود، تحت درمان قرار میگیرد – برای مثال مهار کنندههای بازجذب انتخابی سروتونین اغلب برای افراد دچار افسردگی تجویز میشوند.
شواهدی روزافزون در این مورد وجود دارد که درمانهای استاندارد افسردگی تأثیر اندکی بر انهدونیا دارند، و بدتر اینکه ممکن است از طریق سست شدن احساسات، انهدونیای جنسی، و انورگاسمی یا ناتوانی در رسیدن به ارگاسم، بر مشکل اضافه کنند.
این فعل و انفعال منفی ممکن است به این دلیل باشد که مهار سروتونین باعث ترشح دوپامین در برخی نواحی مغز می‌شود که به طور بالقوه با پاداش، انگیزش، و مدارهای لذت دارای فعل و انفعال هستند.
در سویۀ مثبت ماجرا اخیراً نوعی علاقمندی به داروی بیهوشی معروف به کتامین به عنوان یک داروی بالقوه ضد انهدونیک ایجاد شده است. کتامین به عنوان درمانی برای افسردگی نویدبخش نشان داده و به سرعت علایم را هم در اختلال افسردگی اساسی و هم در اختلال دوقطبی کاهش میدهد.
یک مطالعۀ منتشر شده در سال ۲۰۱۴ در نشریه Nature به شکل خاص به این موضوع پرداخته است که آیا کتامین تأثیری بر انهدونیا نیز دارد یا خیر. آزمونهای انجام شده بر روی جوندگان دارای نتایج جالب توجهی بوده است اما این نخستین موردی بود که در آن کتامین بر روی انسان مورد تحقیق قرار میگرفت.
این مطالعه به طور خاص به موارد اختلال دوقطبی مقاوم به درمان پرداخته است. نویسندگان مطالعه به این جمعبندی رسیده‌اند که “کتامین سطح انهدونیا را به سرعت کاهش داده است.”
در واقع کاهش مورد اشاره در طول ۴۰ دقیقه ایجاد شد و تا ۱۴ روز پس از یک تزریق منفرد ادامه داشت. نکتۀ جالب توجه این بود که کاهش در انهدونیا دارای کاهش مشابهی در علایم افسردگی نبود.
کتامین گیرنده‌های ان – متیل – دی – اسپارتات(NMDA) را مهار میکند و مانع از فعال شده آنها توسط گلوتامات می‌شود. این نشان میدهد که گلوتامات که یک نوروترانسمیتر هیجان‌زا است باید نقشی در انهدونیا داشته باشد.
هنوز تا رسیدن به درکی کامل از تمامی جنبهها و جوانب انهدونیا راه درازی باقی مانده است. به هر جهت، دانش ما اندک اندک در حال رشد است و به مروز زمان، این امید وجود دارد که برای این ناخوشی بسیار ناخوانده و ناتوان کننده راه حلی یافت شود.
ترجمه: هامیک رادیان
Source:
Understanding anhedonia: What happens in the brain
با درود.۳۴ ساله هستم. تا به حال از هیچ چیزی لذت نبرده ام. این را بدون اغراق میگویم. ورزش،تماشای تلویزیون، رفتن به کوه و دریا و…، خودارضایی، و… هیچ چیز لذتی برایم نداشته است.
با این وجود آدم نسبتا فعالی بوده ام، ورزش میکردم به دیگران کمک میکردم و … . به هیچ وجه معتقد نیستم افسردگی دارم. غیر از دلایل خودم که مستند به کتابهای روانشناسی است، اثر نگذاشتن داروهای ضدافسردگی روی من هم دلیل محکمی است. ۱۰ سال است پیش ۲۰ روانشناس و روانپزشک رفته ام. مشکلم حل نشده است. چون اصلا مطرح نشده است. هر کسی به فراخور چند سوالی که از من میپرسید تشخیصی میداد: افسردگی، اضطراب، کمالگرایی، وسواس فکری، ADD، خلق و عاطفه نامتناسب، شخصیت اسکیزوئید، شخصیت گسیخته، الکسی تایمی، اوتیسم، کمبود هشیاری.
در بچگی با سر به زمین خوردم و از هوش رفتم. از آن به بعد یادگیری و تمرکزم کم شد. حالتی شبیه به خواب آلودگی در من پیدا شد.
تا به حال در خواب جنب نشده ام. تعداد خوابهای فانتزی و سکسی در طول عمرم به ۵ تا نمیرسد.
تستهای مختلفی دادم. مشکلی نداشتم: تستوسترون، ویتامین B و D، تیروئید، آهن، روی، کلسیم، فسفر، گوگرد، تست اسپرم. فقط سروتونین بالایی داشتم. ام آر آی مغزم مشکلی را نشان نداد.
مشکلی دارم که نمیدانم با این مشکل ارتباط دارد یا نه. من خیلی از احساسات را درک نمیکنم. مثلاً شادی، تعجب، ناامیدی، غم، و … . نام مشکل و روش درمانش را هم میدانم. منتهی کسی از من قبول نکرده است.
میلیونها تومان پول صرف کرده ام. صدها ساعت جستجو در اینترنت و مطالعه کتاب و مقاله، و ده ها ساعت حضور در جلسات مشاوره و درمان، هیچ سودی برایم نداشته است.
چه کار کنم؟ همین.
روش بدهید. حرف زدن برای من درمان نمیشود.
سپاسگزارم.
درود بر شما
به احتمال قوی فردی با چنین شرح حال دقیقی باید افسردگی جدی داشته باشد و یا از anhedonia (عدم درک لذت) رنج می برد.
درمان بسیار سخت و پیچیده است.امیدوار به درمانهای جدید باشید.کتابهای تخصصی بیشتری در این زمینه بخوانید تا نسبت به بیماری خود آگاهی بهتری پیدا کنید. باید از داروهایی استفاده شود که سطح دوپامین مغز بخصوص در ناحیه پره فرونتال را افزایش دهد.
اطلاعات جدیدتر را برای شما email می کنم.
سپاس از شرح حال خوبتان
به اطلاع می رساند نام بیمار فوق حذف شده است.
با درود.۳۴ ساله هستم. تا به حال از هیچ چیزی لذت نبرده ام. این را بدون اغراق میگویم. ورزش،تماشای تلویزیون، رفتن به کوه و دریا و…، خودارضایی، و… هیچ چیز لذتی برایم نداشته است.
با این وجود آدم نسبتا فعالی بوده ام، ورزش میکردم به دیگران کمک میکردم و … . به هیچ وجه معتقد نیستم افسردگی دارم. غیر از دلایل خودم که مستند به کتابهای روانشناسی است، اثر نگذاشتن داروهای ضدافسردگی روی من هم دلیل محکمی است. ۱۰ سال است پیش ۲۰ روانشناس و روانپزشک رفته ام. مشکلم حل نشده است. چون اصلا مطرح نشده است. هر کسی به فراخور چند سوالی که از من میپرسید تشخیصی میداد: افسردگی، اضطراب، کمالگرایی، وسواس فکری، ADD، خلق و عاطفه نامتناسب، شخصیت اسکیزوئید، شخصیت گسیخته، الکسی تایمی، اوتیسم، کمبود هشیاری.
در بچگی با سر به زمین خوردم و از هوش رفتم. از آن به بعد یادگیری و تمرکزم کم شد. حالتی شبیه به خواب آلودگی در من پیدا شد.
تا به حال در خواب جنب نشده ام. تعداد خوابهای فانتزی و سکسی در طول عمرم به ۵ تا نمیرسد.
تستهای مختلفی دادم. مشکلی نداشتم: تستوسترون، ویتامین B و D، تیروئید، آهن، روی، کلسیم، فسفر، گوگرد، تست اسپرم. فقط سروتونین بالایی داشتم. ام آر آی مغزم مشکلی را نشان نداد.
مشکلی دارم که نمیدانم با این مشکل ارتباط دارد یا نه. من خیلی از احساسات را درک نمیکنم. مثلاً شادی، تعجب، ناامیدی، غم، و … . نام مشکل و روش درمانش را هم میدانم. منتهی کسی از من قبول نکرده است.
میلیونها تومان پول صرف کرده ام. صدها ساعت جستجو در اینترنت و مطالعه کتاب و مقاله، و ده ها ساعت حضور در جلسات مشاوره و درمان، هیچ سودی برایم نداشته است.
چه کار کنم؟ همین.
روش بدهید. حرف زدن برای من درمان نمیشود.
سپاسگزارم.
درود بر شما
به احتمال قوی فردی با چنین شرح حال دقیقی باید افسردگی جدی داشته باشد و یا از anhedonia (عدم درک لذت) رنج می برد.
درمان بسیار سخت و پیچیده است.امیدوار به درمانهای جدید باشید.کتابهای تخصصی بیشتری در این زمینه بخوانید تا نسبت به بیماری خود آگاهی بهتری پیدا کنید. باید از داروهایی استفاده شود که سطح دوپامین مغز بخصوص در ناحیه پره فرونتال را افزایش دهد.
اطلاعات جدیدتر را برای شما email می کنم.
سپاس از شرح حال خوبتان
مریم گلی بجوید.