ترامادول یک داروی مهم است که سوءاستفاده از آن خصوصا در جوانان مشهود است.از اینرو آشنایی با این دارو و اثرات آن حائز اهمیت است. برخی افراد این دارو را برای رفع مشکلات جنسی به خصوص زود انزالی مصرف می‌‌کنند در حالیکه به اثرات اعتیادآور آن توجهی ندارند.
ترامادول یک داروی ضد درد با اثرات مرکزی است که برای تسکین دردهای متوسط تا شدید تجویز می‌شود.ترامادول آنتاگونیست ضعیف شده گیرنده مو(µ) است که تنها به صورت ناکامل اثراتش توسط نالوکسان خنثی می شود.اثر تسکین درد ترامادول عمدتا به علت مهار بازجذب سروتونین است.این دارو مهار کننده ضعیف بازجذب نور اپی نفرین می باشد.مصرف این دارو در افراد دارای سابقه تشنج ممنوعیت نسبی دارد.اگر همراه با داروهای SSRI مصرف شود خطر بروز سندرم سروتونین وجود دارد.
متعاقب مصرف خوراکی دوزهای منفرد دارو، اثرات ضد دردی آن نیم تا یک ساعت بعد از مصرف ظاهر شده و دوام اثرات آن ۴ تا ۶ ساعت است. جذب دارو به سرعت و به میزان کافی از دستگاه گوارش صورت می گیرد
از مزایای این دارو نسبت به سایر ضد دردهای مخدر می توان به کم بودن عوارض ناخواسته عروق قلبی، تنفسی و خطر کمتر بروز وابستگی های جسمی و روانی در حین مصرف دارو در مقایسه با سایر داروهای ضد درد مخدر اشاره نمود
مکانیسم اثر
مکانیسم عملکرد ترامادول به دو گونه است. اول اینکه مثل دیگر داروهای اوپیویید (مشتقات تریاک) آگونیست گیرنده‌های مو (μ) است. البته خاصیت اتصال ترامادول به گیرنده‌های «مو» بسیار ضعیف است. ماده متابولیزه شده او-دسمتیل‌ترامادول نسبت به عنصر مادر خاصیت چسبندگی بیشتری به گیرنده‌های مو دارد و خاصیت مخدری قویتری از خود به جا می‌گذارد. به همین دلیل خاصیت تسکین درد در ترامادول حدود ۱۰ برابر ضعیف‌تر از مرفین است. ترامادول دارای میل متوسط به گیرنده سیگما ۱ است، این گیرنده عموماً دارای عملکرد تشنج زایی است و همچنین دارای خاصیت ضد افسردگی همراه سرخوشی است.
در وهله دوم باعث جلوگیری از بازجذب نورآدرنالین و سروتونین می‌شود و غلظت این دو ماده را در سیناپس بالا می‌برد، این امر باعث ایجاد نوعی خاصیت، مانند داروهای ضدافسردگی و همچنین هوشیاری می‌شود و برعکس مرفین فرد مصرف‌کننده را فعال‌تر میکند.
تشنج بعلت سوء مصرف ترامادول
امروزه هر بیمار جوان که با تشنج بدون علت مشخص مراجعه کند یا دچار شوک و وقفه قلبی تنفسی بشود در وحله اول سوء مصرف یا قطع ترامادول را باید در نظر گرفت. متاسفانه تهیه این داروی فوق العاده خطرناک و اعتیادآور، بطور آسان برای افراد عادی ممکن بوده و از آن بعنوان تفنن یا جایگزین سایر مواد اعتیادآور استفاده می کنند.
موارد منع مصرف:
در افراد با سابقه حساسیت به ترامادول و ترکیبات تریاک، و نیز مواردیکه بیمار هرگونه مسمومیت اعم از الکل، خواب آورها، مسکن ها، داروهای روان گردان و ضد افسردگیها داشته باشند نباید تجویز گردد.
خطرات مصرف ترامادول
حتی با مصرف مقادیر درمانی دارو، تشنج در بعضی افراد مشاهده می شود. با مقادیر بیشتر دارو احتمال بروز تشنج بیشتر است. مصرف توام آن با مهارکننده های باز جذب سروتونین (فلوکستین و سیتالوپرام) و ضد افسردگی های سه حلقه ای (ایمی پرامین، نورتریپ تیلین و آمی تریپ تیلین) و دیگر ترکیبات سه حلقه ای ( پرومتازین)، ترکیبات تریاک، مهار کننده های منواکسیداز (ترانیل سیپرامین)، و نورولپتیک ها احتمال تشنج را افزایش می دهند. در افراد با سابقه صرع، افراد مصدوم ضربه سر، بیماران با اختلال متابولیسم و عفونت های مراکز عصبی و موارد قطع الکل و مواد مخدر، در صورت استفاده از ترامادول احتمال بروز تشنج بیشتر می شود. در صورت درمان مسمومیت ترامادول با نالوکسان هم احتمال بروز تشنج افزایش می یابد.
عوارض قطع دارو
با قطع ناگهانی دارو علائم اضطراب، تعریق، بیخوابی، تهوع و لرز، اسهال، درد و گرگرفتگی، ترس و بیقراری، و گزگز انتهاها پیش می آید. لذا قطع دارو باید بتدریج صورت گیرد.
مسمومیت ترامادول
خطر عمده مصرف بیش از حد دارو در افراد معتاد مشاهده می شود که موجب دپرسیون تنفسی و مرگ می گردد.
عوارض جانبی
تشنج یکی از عوارض جانبی دارو حتی در مصرف دارو برای بار اول و در دوزهای درمانی می باشد. از عوامل مؤثر در بروز این عارضه در بیماران در حین مصرف دوزهای درمانی می توان به مصرف همزمان ترامادول با داروهای مهارکننده ی باز جذب سروتونین، داروهای ضد افسردگی سه حلقه یی و اپیوئیدها اشاره نمود. سابقه ی بیماری صرع و عوامل خطرساز بروز تشنج (مانند اختلالات متابولیکی، ترومای وارده به سر و سندروم های محرومیت داروها یا الکل) از دیگر عوامل موثر دراین رابطه محسوب می شوند. تأثیر مستقیم ترامادول در بروزتشنج کاملاً به اثبات نرسیده است.
عوارض مشابه دیگر داروهای شبه‌تریاک (تهوع، سرگیجه، خواب آلودگی، منگی، خشکی دهان. دیر انزالی. یبوست، افت فشار خون، تعریق، خارش) در ترامادول هم دیده می‌شود. مصرف این دارو به علت افزایش سطح سروتونین، بیشتر از دیگر مواد اپیوئیدی ایجاد حالت تهوع میکند، همچین باعث بی خوابی می‌شود.
ترامادول حالت سرخوشی (نشئگی) مانند مورفین ایجاد میکند ولی برعکس مصرف تریاک به جای آنکه فرد کسل و تخدیر شود وی را فعال‌تر میکند.
اعتیاد
مصرف ترامادول موجب وابستگی روانی و جسمی شبیه اعتیاد به تریاک می گردد. ترامادول نباید به افراد معتاد و یا با سابقه مصرف ترکیبات تریاک داده شود.علائم جسمی ترک ترامادول احتمالاً به علت خواص ضدافسردگی این دارو (جلوگیری از بازجذب سروتونین و نورآدرنالین) شدیدتر از علائم ترک مخدرهایی مانند تریاک می‌باشد، حتی بعد از قطع مصرف کوتاه مدت ترامادول علائمی مانند بیخوابی، سندروم پای بی‌قرار (RLS) و افسردگی بروز میکند. مصرف بدون وقفه آن در طولانی مدت باعث ایجاد مقاومت بدنی نسبت به مواد اپیوییدی شده و دوز مصرف آن باید افزایش یابد تا اثری مشابه مقدار مصرف اولیه را ایجاد کند، مدتی بعد از قطع مصرف دارو مقاومت بدنی نسبت به ترامادول و دیگر مواد اپیوئیدی به حالت اولیه بر می‌گردد.
با توجه به اینکه مکانیسم کنترل درد در ترامادول مشابه مورفین است. مصرف مداوم آن منجر به وابستگی فیزیکی و روانی مشابه اعتیاد به مواد مخدر می‌شود و مصرف طولانی مدت ترامادول منجر به اعتیاد به آن شده و درمانی کاملاً مشابه با درمان سوء مصرف مواد مخدری چون تریاک، کراک و هروئین دارد.
علائم جسمی ترک ترامادول به علت خاصیت جلوگیری از بازجذب سروتونین و نورآدرنالین، شدیدتر از علائم ترک مخدرهایی مانند تریاک است. حتی بعد از قطع مصرف کوتاه مدت ترامادول نیز علائمی مانند بیخوابی، سندرم پای بی‌قرار و افسردگی بروز میکند.
نکته مهم اینکه قطع یکباره ترامادول می‌‌تواند منجر به بروز تشنج در فرد مصرف کننده شود.